Tingieten in vormzand
Door de eeuwen heen is dit ambacht alleen voorbehouden geweest aan vakmensen, maar sinds jaren is het mogelijk, dat u zelf met deze fascinerende techniek aan de slag gaat. In de handel zijn
dozen te koop, waarin u al het benodigd materiaal aantreft, inclusief de (rubber)gietmallen. Nu heeft dit systeem een nadeel: u kunt alleen die vormen gieten, waarvan de mallen aanwezig
zijn.
Ik wil u graag wegwijs maken op een andere manier namelijk het gieten in vormzand.
Op deze ouderwetse methode, namelijk van elk voorwerp, dat 'lossend' is, een tinnen afgietsel maken. En dat biedt nieuwe perspectieven om uw verzameling tinminiatuurtjes uit te breiden, of zelf
waardevolle en originele cadeautjes voor kennissen te maken.
Maar eerst iets over de geschiedenis van het tin.
Tin door de eeuwen heen
Uit opgravingen o.a. in China en Egypte weten we, dat de verwerking van tin al zo'n 5000 jaar aan de mensen bekend is. Het werd voornamelijk toegepast bij de vervaardiging van
huishoudelijke gebruiksvoorwerpen. Voor de vijftiende eeuw is er veel 'kerkelijk' tin gemaakt (miskelken en avondmaalbekers), daarna ontstonden de tingietersgilden. Pas in de zestiende eeuw werd
tin op grote schaal gebruikt bij het maken van huishoudelijke producten. Het oxideerde niet, was onbreekbaar en makkelijk schoon te maken en het werd niet, zoals zilver, zwart. Tin was het
'zilver' der armen: de 'gewone man' stelde het in zijn huiskamer ten toon, zoals de rijke dat deed met zijn zilver.
Uit de bloeiperiode (rond de zeventiende eeuw) zijn veel voorwerpen bewaard gebleven en nu nog in de musea te bezichtigen. Na de opkomst van het porselein en aardewerk verdween het tin
langzamerhand uit de huiskamer.
Het is nog lang gebruikt bij de vervaardiging van speelgoed. De tinnen soldaatjes zijn hier een prachtig voorbeeld van. Tegenwoordig worden alleen nog maar siervoorwerpen van tin gemaakt. Een
uitzondering hierop zijn thee- en koffiepotten, fruitschalen, asbakken, kandelaars e.d. Hoewel het meeste tin vandaag de dag in de fabriek verwerkt wordt, is het oude handambacht nog niet
uitgestorven.
Zelf gieten in zand
Het vormzand heeft een speciale samenstelling. Door middel van een soort olie wordt het zand gebonden en behoudt het, na stevig aanstampen, zijn vorm. Na ongeveer 100 gietingen moet het
zand vernieuwd worden.
Er zijn twee soorten tin: zuiver tin (92%) met een smeltpunt van 240 graden Celsius en siertin, dat sterk loodhoudend is en een smeltpunt heeft van ca. 300 graden Celsius. In plaats van siertin
kunt u ook tinsoldeer gebruiken. Voor het gieten van eet- en drinkgerei of sieraden, die direct met de huid in contact komen, mag alleen het zuivere tin gebruikt worden. Omdat siertin aanzienlijk
goedkoper is, worden siervoorwerpen van dit materiaal gegoten.
Wat te gieten?
U kunt zelf bepalen welk voorwerp u in tin wilt gieten. Ik geef een paar voorbeelden:
reliefs, miniatuurtjes, schaakstukken, tinnen soldaatjes, kandelaars, letterbakfiguren, medailles, zegels of oude munten, schildjes, sierlepels, onderdelen voor de modelbouw, enzovoort,
enzovoort.
Natuurlijk moet het voorwerp dat u wil afgieten (het z.g. model) in de vormkast passen.